Nhức nhối thế độc quyền của thị trường sản xuất thức ăn chăn nuôi

Không chỉ thâu tóm gần 70% thị phần thức ăn chăn nuôi với giá cao hơn 20% so với khu vực, các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) còn thống trị cả ngành chăn nuôi với mô hình khép kín. Làm thế nào để phá thế độc quyền của các doanh nghiệp này đang là mối quan tâm hàng đầu của doanh nghiệp nội và cơ quan quản lý.

Số
liệu từ Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi cho thấy, hiện cả nước có 239 nhà máy chế
biến thức ăn chăn nuôi, trong đó 180 nhà máy là của các doanh nghiệp trong nước,
59 là của các liên doanh và doing nghiệp FDI. Số nhà máy liên doanh và FDI
không nhiều, song công suất lớn, sản lượng cao, chiếm thị phần lớn hơn nhiều so
với doing nghiệp trong nước. Chỉ tính riêng hai công ty là CP và Cargill đã
chiếm gần 30% thị phần thức ăn chăn nuôi.

Nghiên
cứu của Liên minh Nông nghiệp cũng cho thấy, thị trường thức ăn chăn nuôi đang
bị điều khiển bởi một số ít doanh nghiệp FDI. Các doanh nghiệp này đã tập trung
thị trường, liên kết định giá, sử dụng hệ thống phân phối thông qua các đại lý
độc quyền và chiết khấu lớn để cạnh tranh không lành mạnh với doanh nghiệp trong
nước. Đây chính là lý do khiến giá thức ăn chăn nuôi của Việt Nam cao hơn 20%
so với khu vực và khiến giá sản phẩm chăn nuôi Việt Nam khó cạnh tranh không
chỉ ở khu vực, mà còn ngay ở thị trường trong nước.

“Sốt
ruột” trước tình trạng trên, Bộ Công Thương vừa có báo cáo về vấn đề trên và
hối thúc doanh nghiệp nội cần có giải pháp phá vỡ thế độc quyền của các doanh
nghiệp nước ngoài.

Trên
thực tế, khuyến cáo của Bộ Công Thương không phải là mới. Nhiều năm nay, sự
thâu tóm hầu như toàn bộ thị trường thức ăn chăn nuôi của doanh nghiệp ngoại luôn
khiến người chăn nuôi và doanh nghiệp trong nước đau đầu. Trước đó, nhiều cảnh
báo tương tự đã được đưa ra khi người chăn nuôi ngày càng đuối sức do doanh
nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi FDI độc quyền, làm giá… 

Trả
lời chất vấn của doanh nghiệp về vấn đề trên, lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát
triển Nông thôn đã thừa nhận thực tế doanh nghiệp FDI chiếm thị phần chủ yếu
trong lĩnh vực thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, Bộ khẳng định, chủ trương của Nhà
nước là tạo môi trường cạnh tranh, không cho doanh nghiệp nào độc quyền, nhóm
doanh nghiệp nào chi phối làm ảnh hưởng đến lợi ích của nông dân.

Thực
tế, dù chưa có doanh nghiệp FDI nào bị xử phạt vì độc quyền làm giá trong lĩnh
vực thức ăn chăn nuôi, song với những gì diễn ra hiện nay, sự độc quyền không
còn là câu hỏi. Đi kèm với đó là lợi ích của người nông dân, cũng như doanh
nghiệp chăn nuôi bị đe dọa.

Đáng
lo là, không chỉ chi phối lĩnh vực thức ăn chăn nuôi, các doanh nghiệp FDI còn
thống trị cả lĩnh vực con giống, thuốc thú y, giết mổ đến phân phối sản phẩm
thịt. Hiện nhiều doanh nghiệp FDI đang bước tiếp mô hình của Tập đoàn CP áp
dụng tại Việt Nam: ban đầu là sản xuất thức ăn chăn nuôi, tiếp theo là cung cấp
con giống, phát triển các trang trại vệ tinh, cuối cùng là giết mổ và đưa sản
phẩm thịt ra thị trường. Trong chuỗi khép kín đó, nông dân, kể cả doanh nghiệp
Việt Nam, hoàn toàn là người làm thuê.

Theo
các chuyên gia nông nghiệp, doanh nghiệp FDI chi phối thị phần càng lớn, thì
thiệt hại với kinh tế Việt Nam càng nhiều. Tổng giá trị thị trường chăn nuôi
Việt Nam ước trên dưới 8 tỷ USD. Trong đó, chi phí thức ăn chăn nuôi chiếm tới
hơn 2/3 giá trị thị trường (riêng nhập khẩu nguyên liệu mỗi năm đã vào khoảng 3
tỷ USD) và luôn tăng hàng năm, dù giá thế giới có giảm. Với mức giá cao hơn khu
vực khoảng 20%, ước tính nền kinh tế mỗi năm bị thiệt hại hàng ngàn tỷ đồng.

Ngoài
ra, do phải chịu chi phí thức ăn chăn nuôi cao, doanh nghệp và người nông dân
chăn nuôi trong nước đang bị dồn vào chỗ phá sản khi buộc phải trả chi phí đầu
vào cao, song lại sản phẩm với giá rẻ, mà vẫn không thể cạnh tranh được do chi
phí sản xuất của các doanh nghiệp FDI và của các nước trong khu vực rẻ hơn. Vì
vậy, nếu không khẩn trương phá vỡ thế độc quyền của doanh nghiệp FDI trong sản
xuất thức ăn chăn nuôi, chắc chắn, số trang trại đóng cửa sẽ ngày càng
nhiều. 

Hy
vọng mới để phá thế độc quyền của doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi ngoại là ngày
càng nhiều doanh nghiệp trong nước tham gia thị trường này, đơn cử là Tập đoàn
Hòa Phát, Masan, Công ty Bảo vệ thực vật An Giang, Thủy sản Hùng Vương… Tuy
nhiên, do phụ thuộc hầu như toàn bộ nguyên liệu nhập khẩu, đối thủ lại quá
mạnh, nên các doanh nghiệp nội chưa thể lấy lại thị phần trong một sớm, một
chiều.

Bên
cạnh sự nỗ lực của các doanh nghiệp nội trong sản xuất thức ăn chăn nuôi, ngành
chăn nuôi đang cần được sự tiếp sức nhiều hơn nữa từ Chính phủ, bởi các chính
sách hỗ trợ ngành chăn nuôi thời gian qua chưa mấy hiệu quả, nhất là với chăn
nuôi nông hộ. Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cũng cần có
giải pháp đẩy mạnh nghiên cứu sản xuất giống trong nước, quy hoạch chăn nuôi
hoàn chỉnh cho cả nước; kiểm soát nhập lậu sản phẩm thịt qua biên giới theo
đường tiểu ngạch; siết chặt kiểm soát vệ sinh môi trường thuốc và dịch vụ thú
y…

(Theo
Báo Đầu tư)